Cờ úp là gì? Hướng dẫn cách chơi cờ úp và Tổng hợp ván cờ tiêu biểu

Cờ úp là một hình thức đánh cờ tướng phổ biến, có từ lâu đời, được nhiều người chơi yêu thích. Cờ úp đòi hỏi người chơi cần phải tập trung rất nhiều và tư duy chiến lược cụ thể. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp nhiều thông bổ ích liên quan đến khái niệm, cách chơi cờ úp và tổng hợp những ván cờ hay, tiêu biểu. Mời bạn đọc tham khảo ngay.

1. Cờ úp là gì?

Cờ úp (Cờ Triều Châu) là một biến thể của Cờ tướng, bắt nguồn từ Trung Cờ úp còn gọi là cờ Triều Châu, khởi đầu ở Hồng Kông, Trung Quốc. Vào năm 2000, giải cờ úp đầu tiên trên thế giới đã được tổ chức thành công tại Hồng Kông.

Hiểu đơn giản, cờ úp là ván đấu trừ hai quân Tướng mỗi bên thì các quân cờ còn lại đều phải úp xuống và được xáo trộn ngẫu nhiên, sau đó sắp xếp lại theo thế trận của cờ tướng. Nước đi đầu tiên của cờ úp phải tuân thủ theo luật đi của cờ tướng tại vị trí đang nắm giữ. Sau nước đi đầu tiên, các quân cờ sẽ được lật ra và chơi theo luật cờ tướng thông thường.

Nhờ đặc trưng đó nên cách chơi cờ tướng úp biến hóa khôn lường và có nhiều luật lệ riêng như sĩ - tượng là “cận vệ” của quân Tướng, được nhảy vọt qua sông, xông pha trận mạc chứ chẳng ở nhà giữ cung nữa.

Cờ úp là ván đấu trừ hai quân Tướng mỗi bên thì các quân cờ còn lại đều phải úp xuống

2. Hướng dẫn cách chơi cờ úp và luật lệ cờ úp

Dưới đây là những bước hướng dẫn cách chơi cờ úp cũng như luật lệ cần tuân thủ, mời bạn cùng theo dõi:

2.1. Hướng dẫn cách chơi cờ úp

Để giành được chiến thắng, người chơi phải ăn được quân Tướng của đối phương. Mở đầu ván đầu, mỗi bên sẽ nhận được 16 quân (đen hoặc đỏ) sau đó sắp xếp bàn cờ và quyết định người đi trước. Tiếp đến, bên người chơi trước di chuyển 1 quân cờ, các quân cờ đang úp phải tuân thủ theo vị trí mà nó đang chiếm giữ.  

Ví dụ, quân úp đang nằm ở vị trí cạnh quân Tướng, vốn là vị trí vốn của Sĩ thì nước đầu tiên phải di chuyển theo chức năng của quân Sĩ. Sau cùng, quân cờ sẽ được lật ngửa để xem thực chất đó là quân gì, từ đây đến cuối trận, người chơi sẽ di chuyển theo đúng luật của cờ tướng truyền thống.

Hướng dẫn cách chơi cờ úp và luật lệ cờ úp

2.2. Luật lệ cờ úp

Luật lệ về bàn cờ: Bàn cờ úp sử dụng bàn cờ tướng tiêu chuẩn, gồm có 9 hàng dọc, 10 hàng ngang cắt nhau tạo ra được 90 điểm, trên bàn cờ có 2 vị trí đặc biệt là “Sông” và “Cung Tướng”.

Sông trong cờ úp là đường ngang chia bàn cờ thành hai phần bằng nhau, tượng trưng cho ranh giới giữa hai lãnh thổ đối địch. Sông chính là đường kẻ ngang thứ năm trên bàn cờ, tính từ mỗi phía của bàn cờ.

Trước và sau khi vượt sông, một số quân cờ sẽ có những quy định di chuyển khác nhau. Chẳng hạn như:

• Quân Tốt khi chưa qua sông chỉ được đi thẳng một ô mỗi lượt. Sau khi qua sông, quân Tốt có thể đi thẳng hoặc đi ngang, mỗi lần một ô.

Sông và Cung là hai khái niệm người mới chơi cần phải biết

Cung Tướng (hay còn gọi là Cung Vua) là nơi mà quân Tướng phải ở trong suốt ván cờ, được đánh dấu bởi hình chữ X. Tướng không được phép ra ngoài khu vực này, điều này làm cho việc bảo vệ Tướng trở nên quan trọng. Đây cũng là nơi giới hạn di chuyển của quân Sĩ. Tuy nhiên, quân Sĩ chỉ được phép di chuyển trong phạm vi Cung Tướng theo đường chéo của các ô vuông.

Luật lệ về quân cờ: Mỗi ván cờ bắt buộc có đủ 32 quân và chia đều cho mỗi bên gồm 16 quân Đỏ, 16 quân Đen. Trong đó phải có đủ 7 loại quân Tướng, Sĩ, Tượng, Xe, Pháo, Mã, Tốt.

Tướng (将/帅)

• Vị trí và di chuyển: Tướng nằm trong cung tướng, chỉ được di chuyển ngang hoặc dọc trong phạm vi ô của cung tướng.

• Vai trò: Quân quan trọng nhất trong cờ úp. Mục tiêu chính của trò chơi là chiếu bí tướng đối phương.

• Quy tắc đặc biệt: Tướng không được phép đối diện trực tiếp với Tướng đối phương trên cùng một cột dọc mà không có quân cản ở giữa.

Ký hiệu quân Tướng và hướng di chuyển trong bàn cờ

Sĩ (士/仕)

• Vị trí và di chuyển: Sĩ chỉ di chuyển theo đường chéo, mỗi lần một ô và có thể vượt sông để triển khai các chiến thuật khác nhau.

• Vai trò: Bảo vệ Tướng, ngăn chặn các đòn tấn công trực tiếp vào Tướng.

• Chiến thuật: Sĩ thường được dùng để tạo ra thế phòng thủ vững chắc trong cung tướng.

Ký hiệu quân Sĩ và hướng di chuyển trong bàn cờ

Tượng (象/相)

• Vị trí và di chuyển: Tượng di chuyển theo đường chéo hai ô một lần và được phép vượt qua sông. Nếu có quân cờ chặn giữa đường thì nước đi của Tượng không hợp lệ. Đây cũng chính là điểm khác biệt của cờ úp so với cờ tướng.

• Vai trò: Bảo vệ lãnh thổ và hỗ trợ các quân khác trong phòng thủ.

• Chiến thuật: Tượng thường được dùng để chặn đứng các đòn tấn công từ quân đối phương và giữ thế phòng thủ.

Ký hiệu quân Tượng và hướng di chuyển trong bàn cờ

Xe (车)

• Vị trí và di chuyển: Xe có thể di chuyển ngang hoặc dọc không giới hạn số ô, miễn là không bị cản.

• Vai trò: Quân mạnh nhất trong cờ úp, có thể tấn công và phòng thủ hiệu quả.

• Chiến thuật: Xe thường được dùng để kiểm soát các đường ngang và dọc trên bàn cờ, tạo ra sức ép lớn đối với đối phương.

Pháo (炮)

• Vị trí và di chuyển: Pháo di chuyển giống như Xe nhưng khi tấn công, phải có một quân cờ bất kỳ (gọi là ngòi) giữa Pháo và quân cờ bị tấn công.

• Vai trò: Tấn công mạnh mẽ, đặc biệt trong giai đoạn đầu và giữa ván cờ.

• Chiến thuật: Pháo thường được dùng để tấn công từ xa và tạo ra sự đe dọa liên tục cho các quân cờ đối phương.

Ký hiệu quân Pháo trong bộ môn cờ Tướng

Mã (马)

• Vị trí và di chuyển: Mã di chuyển theo hình chữ L (một ô ngang và hai ô dọc hoặc ngược lại), và bị cản nếu có quân cờ nằm ngay cạnh ô xuất phát.

• Vai trò: Tấn công linh hoạt, có thể đi qua các quân cờ khác (trừ trường hợp bị cản).

• Chiến thuật: Mã thường được dùng để tạo ra các đòn tấn công bất ngờ và phức tạp, đồng thời hỗ trợ các quân cờ khác.

Ký hiệu quân Mã và hướng di chuyển trong bàn cờ

Tốt (兵/卒)

• Vị trí và di chuyển: Tốt di chuyển thẳng mỗi lần một ô, sau khi qua sông có thể di chuyển ngang hoặc thẳng mỗi lần một ô.

• Vai trò: Quân nhỏ nhưng quan trọng, có thể trở thành mối đe dọa lớn khi tiến sâu vào lãnh thổ đối phương.

• Chiến thuật: Tốt thường được dùng để tạo áp lực và làm phân tán sự chú ý của đối phương, tạo cơ hội cho các quân cờ mạnh hơn.

Ký hiệu quân Tốt trong cờ tướng

2.3. Các thuật ngữ thường dùng

Là người mới bắt đầu chơi môn cờ úp, việc hiểu và nắm vững các thuật ngữ trong bộ môn này sẽ giúp bạn dễ dàng tiếp cận và làm quen với cờ úp. Một số thuật ngữ bạn cần phải nắm, bao gồm:

• Hòa cờ: Khi không bên nào có thể chiếu hết đối phương hoặc đạt được lợi thế quyết định, ván cờ kết thúc mà không có người thắng.

• Cờ tàn: Giai đoạn cuối của ván cờ, khi còn rất ít quân cờ trên bàn.

• Cờ khai cuộc: Giai đoạn đầu của ván cờ, khi các quân cờ bắt đầu di chuyển từ vị trí ban đầu để thiết lập vị trí chiến lược.

• Úp cờ: Khi bắt đầu ván cờ, các quân cờ được đặt úp xuống để che giấu loại quân cờ đó.

• Mở cờ: Khi một quân cờ được di chuyển lần đầu tiên, nó sẽ được lật ngửa để xác định loại quân cờ đó.

• Cờ tướng ngẫu nhiên: Tình huống mà quân cờ được lật ngửa ngẫu nhiên khi di chuyển, tạo ra yếu tố bất ngờ và thách thức trong chiến thuật.

• Chống Tướng: Hai quân Tướng trên bàn không được nằm trên cùng một cột dọc mà không có quân cờ nào cản ở giữa. Nước đi khiến hai quân Tướng ở vị trí chống tướng là không hợp lệ.

• An toàn của Tướng: Sau mỗi nước đi, quân Tướng của bên vừa đi không được để quân đối phương có thể ăn ngay trong nước tiếp theo. Những nước đi làm mất an toàn của Tướng được xem là không hợp lệ. Trong thi đấu chính thức, nếu một ván cờ bị phạm ba lỗi này, người chơi sẽ bị xử thua.

• Quân được bảo vệ: Một quân bị đuổi được gọi là được bảo vệ nếu quân đuổi của đối phương ăn nó có thể bị ăn lại ngay trong nước tiếp theo. Ngoại trừ trường hợp quân Xe, khi bị đuổi bởi quân Pháo hoặc Mã của đối phương, sẽ không bao giờ được coi là được bảo vệ.

• Chiếu Tướng: Nếu một bên chiếu (bắt Tướng) và đối thủ không có khả năng đỡ, bên chiếu Tướng sẽ thắng.

• Hết nước đi: Nếu bên tới phiên đi nhưng không có nước hợp lệ để đi, bên đó sẽ bị xử thua.

2.4. Chia sẻ một số kinh nghiệm chơi cờ úp, cách di chuyển quân cờ

Nhằm cải thiện kỹ năng chơi cờ úp và phát triển các chiến thuật độc đáo, Xiangqi VN sẽ mách bạn một số kinh nghiệm từ các kiện tướng như sau:

• Ưu tiên phát triển quân Tốt:

Mở quân hàng trên trước (tức là mở 5 con tốt) để có thể phát triển quân nhanh chóng và kiểm soát trung tâm bàn cờ. Tránh mở quân hàng dưới trước vì nó có thể làm giảm tính linh hoạt và sức mạnh của lãnh thổ.

• Sử dụng chiến lược quân cờ hợp lý:

Xác định vai trò của mỗi quân cờ và sử dụng chúng một cách thông minh. Ví dụ, tượng thích hợp cho việc bảo vệ lãnh thổ và phòng thủ, trong khi Xe và Pháo thích hợp cho việc tấn công. Hãy tính toán kỹ lưỡng trước khi di chuyển mỗi quân cờ, dự đoán các phản ứng của đối phương và tối ưu hóa chiến lược của bạn.

Hiểu rõ vai trò và các bước di chuyển giúp bạn phát triển chiến thuật của riêng mình

• Sử dụng quân Xe và Pháo “Úp” cho phòng thủ:

Hai quân Xe “úp” thường được sử dụng để phòng thủ, đặc biệt là trong giai đoạn cờ tàn hoặc khi cần bách phát triển chiến lược. Tuy nhiên, không nên sử dụng tùy tiện mà cần tính toán kỹ lưỡng.

Tương tự, hai quân Pháo “úp” cũng được dùng để phòng thủ mạnh mẽ. Khi mở pháo cần phải tính toán và cảm nhận khả năng xác xuất là quân gì của đối phương, để tận dụng cơ hội và tấn công đối phương một cách hiệu quả.

• Chống tướng đối phương và hy sinh quân nhỏ:

Đảm bảo rằng quân Tướng của đối phương không thể chiếu bí tướng của bạn bằng cách chặn tướng đối phương hoặc hi sinh các quân nhỏ để cứu nắp. Hi sinh các quân nhỏ như tốt, sĩ, tượng, pháo hoặc mã để ngăn chặn tướng bị chiếu hoặc cứu nắp trong tình huống khẩn cấp.

3. Tổng hợp những ván cờ úp hay nhất

Dưới đây là những ván cờ úp hay hay nhất mọi thời đại, mời bạn đọc cùng tham khảo: 

3.1. Ván cờ úp Tiểu Mã Xa của Lưu Vĩnh Kỳ

Ván cờ úp của Lưu Vĩnh Kỳ là một ván cờ úp nổi tiếng, trong đó Lưu Vĩnh Kỳ đã sử dụng thế cờ Tiểu Mã Xa để đánh bại đối thủ của mình. Theo đó, ván cờ được thực hiện vào năm 1999 trong một giải đấu cờ tướng chuyên nghiệp. Tại đây, Lưu Vĩnh Kỳ được biết đến là một trong những kỳ thủ Trung Quốc, đối thủ của ông tại trận giao tranh này là một người trẻ tuổi. Mở đầu trận đấu, ông đã sử dụng chiêu thức Tiểu Mã Xa để kiểm soát toàn bộ thế chờ, không cho đối thủ phản công và kết thúc bằng chiếu bí quân Tướng cực đẹp mắt. 

Ván cờ úp Tiểu Mã Xa của Lưu Vĩnh Kỳ

3.2. Chung kết cờ úp của Trần Hữu Bình & Hứa Quang Minh

Ở Việt Nam, cờ úp thu hút rất nhiều người chơi. Sự ảo diệu trong từng nước đi, thế cờ khiến người chơi phải không chỉ có kỹ năng mà còn phải có sự nhạy bén và linh hoạt.

Một trong những trận cờ nổi bật nhất giới cờ úp Việt Nam chính là Trận chung kết giữa Trần Hữu Bình và Hứa Quang Minh. Cả hai kỳ thủ thể hiện những nước cờ sáng tạo và chiến thuật tinh vi, tạo nên một trận đấu kịch tính, hấp dẫn và mãn nhãn người xem. Bạn có thể theo dõi qua đường link đính kèm sau:

Chung Kết| Kỳ Vương Cờ Úp | Trần Hữu Bình (Thanh Hóa) vs Hứa Quang Minh (Tp HCM)

Ngoài ra, còn có rất nhiều ván cờ úp nổi bật khác thể hiện tư duy chiến thuật độc đáo, tài cầm quân suất chúng của người chơi. Bạn có thể theo dõi ngay sau đây:

Trận giao tranh cờ úp giữa Nguyễn Thanh Tùng và Nguyễn Văn Cường

Quyết tử đến ván cuối cùng mới hay Lê Linh Ngọc & Nguyễn Mạnh Hải

Như vậy, bài viết trên đã giúp bạn trả lời được câu hỏi liên quan đến cách chơi cờ úp. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về những vấn đề liên quan đến cờ tướng thì đừng quên theo dõi những bài viết tiếp theo nhé. 

🔥 Bạn là một tín đồ của cờ tướng? Muốn thách đấu cùng bạn bè mọi lúc, mọi nơi? Hãy trải nghiệm ngay trên Xiangqi VN và cùng chơi cờ tướng 2 người online! Đấu trí, thể hiện tài năng và chinh phục đỉnh cao! 🏆